คุณทองแดง (7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2541 – 26 ธันวาคม พ.ศ. 2558) เป็นสุนัขทรงเลี้ยงตัวที่ 17 ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
มีการตีความว่า หมิ่นประมาททองแดงก็เป็นความผิดต่อองค์พระมหากษัตริย์ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 และมีการดำเนินคดีในลักษณะนี้เมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. 2558
ทองแดงเป็นลูกของ "แดง" สุนัขจรจัดบริเวณซอยศูนย์แพทย์พัฒนา ถนนพระราม 9 เกิดเมื่อวันที่ 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2541 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงนำมาเลี้ยงหลังจากเสด็จพระราชดำเนินไปเปิดศูนย์การแพทย์พระราม 9 และนายแพทย์คนหนึ่งนำทองแดงมาทูลเกล้าฯ ถวายให้ทอดพระเนตร ทองแดงเกิดหลังลูก ๆ ของมะลิไม่กี่วัน และทรงยกให้มะลิเลี้ยงดู ทองแดงมีพี่น้องรวม 7 ตัว ชาวบ้านตั้งชื่อให้ว่า ทองแดง เพศเมีย, คาลัว เพศเมีย, หนุน เพศเมีย, ทองเหลือง เพศผู้ ได้ไปอยู่บ้านของข้าราชบริพารคนหนึ่ง, ละมุน เพศเมีย, โกโร เพศเมีย, โกโส เพศเมีย
ทองแดงมีลักษณะพิเศษต่างจากลูกสุนัขตัวอื่น คือ มีสายสร้อยรอบคอครึ่งเส้น มีถุงเท้าขาวทั้ง 4 ขา มีหางม้วนขดเป็นวง ปลายหางดอกสีขาว และมีจมูกแด่น ได้เข้าเฝ้าฯ ถวายตัวเมื่อวันที่ 13 ธันวาคม พ.ศ. 2541 ขณะมีอายุได้ 5 สัปดาห์ ที่พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชได้ทรงค้นในหนังสือว่า ทองแดงมีลักษณะคล้ายคลึงกับสุนัขพันธุ์บาเซนจิ ซึ่งเป็นสุนัขพันธุ์โบราณ มีถิ่นกำเนิดทางแอฟริกาใต้ นิยมใช้งานในการล่าสัตว์ แต่ทองแดงมีขนาดตัวใหญ่กว่าสุนัขพันธุ์บาเซนจิทั่วไป พระองค์จึงทรงเรียกทองแดงว่าเป็นสุนัขพันธุ์ไทยซูเปอร์บาเซนจิ (ก่อนหน้านี้ทรงเรียกว่า เป็นสุนัขพันธุ์เทศ (ย่อมาจาก เทศบาล))
เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2558 ทองแดงตาย ณ วังไกลกังวล ร่างอยู่ที่โรงพยาบาลสัตว์หัวหิน รวมอายุได้ 17 ปี 1 เดือน 9 วัน
ทองแดงมีลูกกับทองแท้ สุนัขพันธุ์บาเซนจิ จำนวน 9 ตัว ทุกตัวเกิดเมื่อวันที่ 26 กันยายน พ.ศ. 2543 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชพระราชทานชื่อให้เป็นชื่อขนมที่มีคำว่า "ทอง" และพระราชทานนามสกุลว่า "สุวรรณชาด" โปรดเกล้าฯ ให้ตีพิมพ์หนังสือชื่อ ขนมลูก ๆ ทองแดง ออกเผยแพร่
มีการตีความว่า ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 ซึ่งคุ้มครองพระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท และผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์นั้น คุ้มครองรวมถึงสัตว์เลี้ยงของบุคคลเหล่านั้นด้วย และมีการดำเนินคดีตามมาตรานี้ต่อฐนกร ศิริไพบูลย์ ชายชาวไทยซึ่งกดไลก์โพสต์เฟซบุ๊กที่เสียดสีทองแดงเมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. 2558
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงพระราชนิพนธ์เรื่อง ทองแดง (The Story of Tongdaeng) ออกเผยแพร่เป็นภาษาไทยและภาษาอังกฤษ
เรื่องราวของทองแดงได้เป็นแรงบันดาลใจแก่ภาพยนตร์แอนิเมชันชื่อ คุณทองแดง The Inspirations ผลิตโดย วินิจ เลิศรัตนชัย บริษัท เฟรช แอร์ เฟสติวัล จำกัด ร่วมกับ ธนาคารกสิกรไทย โดยมีสหมงคลฟิล์ม เป็นผู้จัดจำหน่าย ออกฉายในวันที่ 3 ธันวาคม พ.ศ. 2558
